Máret Ánne Sara válljejuvvon Veneziabiennalenii
Dáiddadálu vuođđudeaddjii, Máret Ánne Sara, lea fas dáidagiid sáddeme Dáiddadálus máilbmái. Dán have Italiai ja Venezia Biennalii.
Golbma jagi áigi lei Documenta 14, dál ges La Biennale Di Venezia, máilmmi stuorámus dálaáiggi dáiddačájáhus. Jagi 1895 álggahuvvui Venezia biennalen, ja nu lea ge maid máilmmi boarraseamos dáiddačájáhus.
Covid-19 dihte lea Venezia biennale maŋiduvvon 2021:s 2022:ii, ja dál galgá vuohččan leat Sámi paviljonga, go Davviriikkalaš Paviljonga Giardinis rievdaduvvo Sámi Paviljongan. Kurator Katya Garcia Anton lea bovden golbma sámi dáiddáriid ovddastit Sámi; Paulina Feodoroff, Anders Sunna ja min iežamet Máret Ánne Sara.
Máret Ánne, movt dovdo válljejuvvot máilmmi stuorámus dáiddačájáhussii?
– Wow, dat lea jáhketmeahttun. In máhte riekta ipmirdit movt mus lea nu lihkku ja man stuora dáhpáhus dát lea. 2017s ledjen Documentas iežan dáidagiin ja dalle lei jo áibbas jáhketmeahttun. Dál lea seamma dovdu. Lea sihke jáhketmeahttun, ilgat, somá ja miellegiddevaš. Mu dáidda lea dakkár go lea ja jurddašalán movt son olbmot dán vuoro dan vuostáiveldet ja movt sii dan lohket dahje ipmirdit. Máid dat dán háve buvttašii gehččiide, birrásii ja jurdagiidda? Dan lea álo miellagiddevaš oaidnit.
Movt álggii? Gii válddii oktavuođa duinna?
– Kurator Katya Garcia Anton váldii muinna oktavuođa, čilgii iežas kuratoralaš jurdaga ja jearai searvvan go. Vastidin ahte dieđusge searvvan. Lea stuora gutni jerrojuvvot ja lean guhkka jo bargan dán čájáhusa váste. Iežan mielas lea hui erenoamáš dáidda máid dál ráhkadan, ja illudan dan juogadit earáiguin.
Makkár dáidaga sáddet Veneziai?
– Dán háve lea earalágan dáidda go dat máid oinniimet Documentas 2017s. Mu dáidda lea álo čuvvon eallima maid vuoiŋŋan. Ollu lea dáhpáhuvvan, mii lea duvdán dáidaga eará hámiide. Jáhkán goitge ahte olbmot dovdet mu dáidaga sihke hámi, sisdoalu ja digáštallama dáfus. Buot manná giehtalagá. It sáhte ovtta čuoldit eret nuppis.
Makkár vuordámušat leat Venezia biennalenii, ja maid mearkkaša dutnje ja Sápmái?
– Oj, in duođas oba dieđe maid galggašii vuordit. Sávan ahte dáiddamáilbmi váldá vuosttá min dáidaga rabás mielain ja veahánaš kontekstuella ipmárdusáin. Muđui lea báhá dubmet eamiálbmot dáidagiid primitiivan dahje stereotiipalažžan nu movt dávjá leat vásihan. Viidásit sávan ahte mii nagodit čalmmustahttit áššiideamet ja bohccidit ságastallamiid mat buvttásšedje buori min guovlluide ja servodahkii, muitala Máret Ánne.
Historjjalaš dáhpáhus
Sámi dáiddarat Feodoroff, Sunna ja Sara ovddastit Suoma, Ruoŧa ja Norgga, riikkat mat gullet Davviriikalaš Paviljongai. Kurator Garcia Anton hástala geahččat Sámi paviljonga ja sámi nu movt lei álgoálggu rájes, namalassii álbmot guhte ásse davvin gos eai gávdnon riikarájit.
– Rievdadus Davviriikkalaš paviljongas Sámi paviljongii lea álgoálbmogiid earenoamašvuođa váste, ja galgá čalmmustahttit dáiddáriid ja sin oktavuođa ruovttuideaset, mii lea Sápmi. Symbolalaččat váldit eret buot koloniala daguid mat vigge hávkadit sámi kultuvrra ja sámi guovlluid. Venezia Biennales ii leat agibeaivves leamašan paviljonga mas dušše sámi dáiddárat leat mielde, ja dál lea vuosttaš geardde go paviljonga dohkkeha sápmelaččaid nášuvdnan internášunala paviljongas, muitala kurator Katya Garcia Anton.
